πως να σε αλλάξω Σαλονίκη, πες μου

Advertisement

Posters για το πείραμα CMS του CERN στα Ελληνικά

Το ενδιαφέρον των Ελληνικών σχολείων αλλά και γενικά του Ελληνικού κοινού για το CERN είναι από τα υψηλότερα ανάμεσα στα κράτη-μέλη του οργανισμού, και γίνεται μια προσπαθειά από αρκετούς συναδέλφους εδώ να μεταφέρουμε όσο καλύτερα μπορούμε τα όσα συμβαίνουν εδώ σε όσους ενδιαφέρονται. Όχι μόνο μέσω ξεναγήσεων σε όσους έχουν τη δυνατότητα να μας επισκευτούν στο εργαστήριο, αλλά και μέσω ομιλιών στην Ελλάδα, ή δίνοντας ελεύθερα δεδομένα και προγράμματα για την ανάλυσή τους και μέσω εικονικών ξεναγήσεων στα πειράματα.

Από σήμερα, υπάρχουν μεταφρασμένα στα Ελληνικά και μια σειρά από poster που περιγράφουν τον ανιχνευτή CMS, τα διάφορα υπο-συστήματά του καθώς και τη φυσική που μελετάμε με τη βοήθειά του. Στον παραπάνω σύνδεσμο υπάρχει το PDF με όλα τα poster σε υψηλή ανάλυση ώστε να μπορούν να εκτυπωθούν σε Α0. Επιγραμματικά, μπορείτε να τα μελετήσετε παρακάτω. Αν έχετε σχόλια πάνω στη μετάφραση, θα χαρώ πολύ να τα διαβάσω στο: christos.lazaridis (at) gmail.com

Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω φίλους και συναδέλφους που βοήθησαν κατά την προετοιμασία, διαβάζοντας τις πρώτες εκδόσεις και προσφέροντας τα πολύτιμα σχόλιά και τις διορθώσεις τους. Ό,τι λάθη έχουν ξεφύγει είναι δικά μου.

* thanks to Marzena and Salvador for their help and commitment to make this happen!

Ανιχνευτής CMS

Ανιχνευτής CMS – Υπεραγώγιμο Σωληνοειδές

Ανιχνευτής CMS – Καταγραφέας Τροχιών

Ανιχνευτής CMS – Ηλεκτρομαγνητικό Θερμιδόμετρο

Ανιχνευτής CMS – Αδρονικό Θερμιδόμετρο

Ανιχνευτής CMS – Σύστημα Μιονίων

Ανιχνευτής CMS – Σύστημα Σκανδαλισμού και Λήψης Δεδομένων

Ανιχνευτής CMS – Μια Παγκόσμια Περιπέτεια

Ανιχνευτής CMS – Κατασκευή

Ανιχνευτής CMS – Υπόγεια Εγκατάσταση

Ανιχνευτής CMS – Γεωγραφική Τοποθεσία

Ανιχνευτής CMS – Γεωγραφική Τοποθεσία

Ανιχνευτής CMS – Φυσική

Ανιχνευτής CMS – Φυσική

Δεδομένα του CMS από τις συγκρούσεις του LHC διαθέσιμα υπό άδεια Creative Commons!

To CMS σήμερα δημοσιοποίησε υπό ελεύθερη μορφή μέρος των δεδομένων που έχει συλλέξει ο ανιχνευτής από τις συγκρούσεις των δεσμών πρωτονίων του LHC υπό άδεια Creative Commons CC0!

Τα δεδομένα, αλλά και εργαλεία με οδηγίες για το πως μπορούν να χρησιμοποιηθούν, υπάρχουν στη σελίδα http://opendata.cern.ch/.

Σε πρώτη ευκαιρία μόλις βρω το χρόνο να κοιτάξω τα δεδομένα και τα εργαλεία, θα ετοιμάσω και παραδείγματα για το τι ωραία πράγματα μπορούμε να κάνουμε με αυτά… μείνετε συντονισμένοι 🙂

Η περίληψη της ανακοίνωσης:
The Compact Muon Solenoid (CMS) Collaboration at CERN is excited to announce the public release of the first batch of high-level, analysable and open data from the Large Hadron Collider (LHC), recorded by the CMS detector. The datasets are being released into the public domain under the Creative Commons CC0 waiver, in keeping with CMS’s commitment to data preservation and open data. “We have a duty to society to do so,” says Tiziano Camporesi, CMS Spokesperson. “The scientific knowledge we produce is for everyone to share and we hope educational tools built on top of our data will inspire the next generation of scientists.”

Επίσης, μπορείτε να διαβάσετε το πλήρες κείμενο της ανακοίνωσης, καθώς και το δελτίο τύπου του CERN.

Μιόνιο που έχει ανιχνευθεί από το CMS — και τώρα μπορείτε να το δείτε και μόνοι σας!

Διαγωνισμός του CERN για σχολεία

Πριν από μερικούς μήνες δίναμε συγχαρητήρια στην ομάδα «Σύντροφοι του Οδυσσέα» της Βαρβακείου σχολής για την επιτυχία τους να κερδίσουν στο διαγωνισμό Beamline For Schools του CERN. Σήμερα το CERN ανακοίνωσε τη διεξαγωγή του για το 2015.

Το έπαθλο; Ίδιο με το φετινό: η δυνατότητα να έρθει μια ομάδα μαθητών εδώ και να διεξάγει το δικό της πείραμα χρησιμοποιώντας μια από τις δέσμες σωματιδίων από τους επιταχυντές του εργαστηρίου!

Ο διαγωνισμός είναι ανοιχτός σε ομάδες μέχρι και 30 μαθητών άνω των 16 ετών, εννέα από τους οποίους, αν κερδίσει η ομάδα τους, θα έρθουν στο CERN για να στήσουν και να κάνουν τα πειράματά τους. Οι ομάδες μπορούν να αποτελούνται είτε από ένα, είτε από περισσότερα του ενός συνεργαζόμενα σχολεία. Το πρώτο βήμα είναι να εγγραφείτε! Περισσότερες πληροφορίες για το διαγωνισμό και τον τρόπο συμμετοχής υπάρχουν διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του.

Ημερομηνίες-κλειδιά είναι η 31η Ιανουαρίου 2015 που είναι η διορία για την δήλωση συμμετοχών και η 31η Μαρτίου 2015 που είναι η διορία για την υποβολή των προτάσεων. Για το δεύτερο βήμα χρειάζεται ένα γραπτό κείμενο, καθώς και ένα μονόλεπτο βιντεάκι που να περιγράφεται το πείραμα όπως παραδείγματος χάριν το παρακάτω από την Ελληνική ομάδα που κέρδισε το 2014. Επίσης, για την ενημέρωση όλων, η ομάδα του διαγωνισμού θα διεξάγει ένα Google+ hangout στα Αγγλικά στις 4 Δεκεμβρίου 2014 στις 6μμ ώρα Ελλάδας στο κανάλι του CERN στο YouTube. Σε αυτό, ερευνητές του CERN καθώς και οι “Σύντροφοι του Οδυσσέα” του Βαρβακείου  θα μπορούν να απαντήσουν στα ερωτήματά σας. Το περσινό ενημερωτικό βιντεάκι υπάρχει εδώ.

Δείτε και τι ωραία που πέρασαν οι φετινοί νικητές όταν ήρθαν στο εργαστήριο!

http://cds.cern.ch/video/CERN-MOVIE-2014-042-001

άντε στρωθείτε! και καλή επιτυχία!

update: και επειδή τα άκουσα λίγο από φίλους και συναδέλφους, να προσθέσω ότι το Beamline for Schools είναι ένα από τα πολλά και ενδιαφέροντα projects με τα οποία ασχολείται το Development Office του CERN το οποίο πρόσφατα εγκαινίασε και τη σελίδα Giving to CERN, ώστε να μπορεί το CERN να προσφέρει περισσότερα πίσω στην κοινωνία… 🙂

#CometLanding

Νωρίτερα σήμερα γράφτηκε ιστορία. Για πρώτη φορά προσεδαφιστήκαμε στην επιφάνεια ενός κομήτη. Του κομήτη 67P/Churyumov–Gerasimenko.

Προσγείωση! Η νέα μου διεύθυνση: 67P! #CometLanding

— Philae Lander (@Philae2014) November 12, 2014

//platform.twitter.com/widgets.js

Γιατί είναι σημαντικό; Ας τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ή μάλλον, απλά λίγο παλιότερα… η αρχή πέφτει πολύ πίσω…

Συγκεκριμένα, πάμε στο 1986. Τότε, το αεροσκάφος Giotto είχε αποσταλλεί για να μελετήσει τον κομήτη Halley και μας έστειλε πληθώρα ενδιαφέροντων στοιχείων. Μάθαμε πότε δημιουργήθηκε (πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια). Μάθαμε τη σύσταση των υλικών που εκτοξεύει (κυρίως νερό και μονοξείδιο του άνθρακα) καθώς και ότι η επιφάνειά του είναι πλούσια σε άνθρακα, και άλλα ωραία.

Αεροσκάφος Giotto.
Πηγή: wikipedia, Andrzej Mirecki

Η επιτυχία του εγχειρήματος ενέπνευσε τον επιστημονικό κόσμο να το επαναλάβει το, ανεβάζοντας τον πήχη. Σκοπός ήταν να πάμε σε ένα κομήτη και να φέρουμε υλικό από την επιφάνειά του πίσω στη γη! Το Νοέμβριο του 1993 και μετά από πολλές αλλαγές λόγω προϋπολογισμού, η αποστολή του Rosetta πήρε έγκριση χωρίς όμως το κομμάτι της επιστροφής υλικού. Μετά από χρόνια σχεδιασμού και κατασκευής, η Rosetta ήταν έτοιμη για εκτόξευση στις 12 Ιανουαρίου 2003 για να συναντήσει το 2011 τον κομήτη 46P/Wirtanen. Λόγω προβλημάτων με τον πύραυλο Ariane 5, το πλάνο άλλαξε και μετατέθηκε η ημερομηνία εκτόξευσης και ο προορισμός. Εν τέλει, στις 2 Μαρτίου 2004 η Rosetta εκτοξεύθηκε με προορισμό τον 67Ρ.

Rosetta
Πηγή: wikipedia, Ian Shazell

Ο εξοπλισμός της αποστολής χωρίζεται σε δύο κομμάτια. Το σκάφος τροχιάς (orbiter) και το σκάφος προσεδάφισης Philae. Το σκάφος τροχιάς αποτελείται από μια κυβική κεντρική κατασκευή διαστάσεων 2.8 m × 2.1 m × 2.0 m, πάνω στην οποία βρίσκεται τοποθετημένος όλος ο εξοπλισμός. Δύο ηλιακοί συλλέκτες συνολικής επιφάνειας 64 m² και μήκους 14 m ο καθένας φρονίζουν για τη συλλογή ενέργειας από τον ήλιο. Το συνολικό μήκος είναι 32 m και εκτός από το Philae, κουβαλάει και αυτό πολλές συσκευές για να παίρνει μετρήσεις εξ αποστάσεως αλλά και να επικοινωνεί με τη γη. Το Philae έχει μέγεθος περίπου 1 m × 1 m × 0.8 m και επάνω του είναι τοποθετημένο πλήθος επιστημονικών εργαλείων για τη συλλογή δεδομένων από την επιφάνεια του κομήτη. Με τη γη μπορεί να επικοινωνήσει μόνο μέσω του Rosetta, όχι άμεσα. Στη σελίδα Astronomy Picture of the Day της NASA μπορείτε να δείτε μια πολύ ωραία σύνοψη των επιστημονικών εργαλείων του Philae.

Από το 2004 μέχρι σήμερα, η Rosetta έκανε ένα πολύ μεγάλο ταξίδι. Για δέκα χρόνια περιπλανώταν στο διάστημα και στην πορεία πέρασε μέσα από τη ζώνη αστρεροειδών του ηλιακού μας συστήματος, χρειάστηκε να περάσει 3 φορές από το γήινο μαγνητικό πεδίο και μία φορά απο αυτό του πλανήτη Άρη ώστε να μπει σε σωστή τροχιά, πέρασε κοντά απο την τροχιά του πλανήτη Δία, πέρασε κοντά από άλλους δύο αστεροειδείς, τον 2867 Steins (το 2008) και τον 21 Lutetia (το 2010) και από τις 8 Ιουνίου 2011 μέχρι τις 20 Ιανουαρίου 2014 οι χειριστές την είχαν σε “χειμερία νάρκη” ώστε να υπάρχει όσο το δυνατόν λιγότερη χρήση των συστημάτων.

http://www.esa.int/spaceinvideos/content/view/embedjw/421241

Το πρώτο ραντεβού με τον κομήτη 67Ρ έγινε την 6η Αυγούστου 2014. Από εκείνη τη μέρα μέχρι σήμερα, γινόταν προσεκτικά βήματα ώστε η προσεδάφιση να γίνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ήταν μια διαδικασία που θα γινόταν σχεδόν στα τυφλά, μιας και δε μπορεί να υπάρξει άμεση καθοδήγηση του αεροσκάφους: λόγω της τεράστιας απόστασης, χρειάζονται περίπου 28 λεπτά για να μεταδοθεί πληροφορία από το κέντρο ελέγχου στη γη προς τη Rosetta, και άλλα τόσα για να μας απαντήσει. Χρειαζόταν λοιπόν λεπτομερής χαρτογράφηση του κομήτη και προσεκτικός σχεδιασμός της ρίψης, κάτι που πήρε περίπου δύο μήνες.

Και φτάνουμε στη 12η Νοεμβρίου, όπου μετά από μια διαδικασία που κράτησε αρκετές ώρες, και χρειάστηκε και λίγη τύχη μιας και δεν έλειπαν τα προβλήματα με ένα από τα συστήματα προσεδάφισης, όλα πήγαν καλά. Από την ώρα που αποκολλήθηκε το Philae από τη Rosetta, πέρασαν περίπου 7 ώρες πτώσης μέχρι αυτό να φτάσει στην επιφάνεια του κομήτη.

Hey, Earth! It’s Philae. I got you a comet.
xkcd by Randall Munroe

Πλέον, αν όλα συνεχίσουν το ίδιο καλά, μέχρι το Δεκέμβριο του 2015 η Rosetta θα συνοδεύει τον 67Ρ, θα τον γνωρίζει καλύτερα και θα μας προσφέρει κι εμάς πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τον πυρήνα του, τη σύσταση και μορφολογία του εδάφους και του υπεδάφους, τη χημική του σύνθεση και τις διεργασίες που μπορεί να λαμβάνουν χώρα επάνω στην επιφάνειά του.

Τώρα αν σκεφτούμε ότι η αποστολή αυτή εκτοξεύθηκε το 2004, μια χρονιά που ακόμα η Nokia έβγαζε τα καλύτερα κινητά και αυτά είχαν επάνω φωτογραφικές με ανάλυση 640×480 (τι πάει να πει πόσα megapixel??? 0.3 όλα κι όλα!), το ipod ήταν πολύ κουλ (ούτε κουβέντα για iphone ακόμα), μόλις είχαμε βγει το gmail και όλα τα geeks κυνηγούσαμε προσκλήσεις, στους υπολογιστές μας είχαμε Pentium 4 και ήμασταν τρισευτυχισμένοι με 1 GB RAM και 40 GB σκληρού δίσκου. Εκείνη την εποχή λοιπόν, μια ομάδα ανθρώπων, έστησε ένα κουτί περίπου 1 m × 1 m × 1 m το οποίο σήμερα βρίσκεται αυτή τη στιγμή στην επιφάνεια ενός κομήτη μερικά εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά. Και τώρα τους ζηλεύω. Και χαίρομαι γι’αυτούς. Και για όλους μας.

Update :

Το Philae μας μιλάει και μας έστειλε ήδη την πρώτη φωτογραφία από την καινούργια του κατοικία. Δε θα μπορούσα να μη σας τη δείξω…

To Philae πάνω στην επιφάνεια του 67P/Churyumov-Gerasimenko. Φαίνεται ένα από τα τρία πόδια του Philae.
Πηγή και copyright: ESA/Rosetta/Philae/CIVA

Και για όσους τους αρέσουν οι αριθμοί, η Rosetta μας στέλνει δεδομένα με ρυθμό 28 Kbps, με 1-2 Kbps να καταναλώνονται στη μετάδοση δεδομένων της τηλεμετρίας και τα υπόλοιπα στα δεδομένα των μετρήσεων από τα επιστημονικά όργανα του Rosetta και του Philae.